Onteigening

Interventielogica

Onteigening is de gedwongen overdracht van het eigendomsrecht van particulieren aan de overheid. Onteigening is mogelijk als een bepaalde functie niet in overeenstemming is met de beoogde vorm van ontwikkeling, gebruik of beheer van de fysieke leefomgeving zoals aangegeven in het Omgevingsplan, in een Omgevingsvergunning voor een buitenplanse Omgevingsplanactiviteit of door een Projectbesluit. Onteigening kan afhankelijk van het aan de orde zijnde belang plaatsvinden door de gemeente, het waterschap, de provincie of het Rijk. Onteigening mag alleen ingezet worden als er geen andere oplossingen zijn en er een duidelijk verband bestaat dat kan worden aangetoond. De overheid moet eerst trachten de onroerende zaken op minnelijke wijze te verwerven en mogelijkheid tot zelfrealisatie benoemen (waarbij de huidige eigenaar een voorstel kan indienen om de gewenste ontwikkeling tegen vergoeding zelf tot stand te brengen). Bij onteigening van onroerende zaken wordt uitgegaan van volledige schadeloosstelling.

Doelen

Onteigening kan bijdragen aan meerdere opgaven in het landelijk gebied. zoals de ontwikkeling van nieuwe natuur (stikstof zelf kan daarbij uit staatssteunoverwegingen niet het doel zijn). Onteigening kan alleen worden ingezet voor onroerende zaken. Vanwege de aanzienlijke voorwaarden waaraan moet worden voldaan voordat onteigening is toegestaan, kan het een lastig instrument zijn om in te zetten. 

Maatregelen

Onteigening kan bijdragen aan de realisatie van nieuwe natuur- en watermaatregelen waarmee 
grond gemoeid is.

Toelichting

Onteigening is een zwaar instrument en kan alleen ingezet worden als andere routes (minnelijke verwerving, zelfrealisatie) niet succesvol zijn gebleken. Bij de inzet hiervan moet rekening gehouden worden met mogelijk lange juridische procedures (en bijbehorende kosten), waardoor het lang kan duren voor er onherroepelijk zekerheid is dat het betreffende plan gerealiseerd kan worden, en tegen welke kosten. Deze afwegingen dienen vooraf gemaakt te worden bij besluit tot het inzetten van dit instrument.

Om te kunnen onteigenen moet onder de omgevingswet aannemelijk worden gemaakt dat er binnen drie jaar een begin kan worden gemaakt met de verwezenlijking van de beoogde ontwikkeling, gebruik of beheer van de fysieke leefomgeving waarvoor onteigening noodzakelijk was. 
Met volledige schadeloosstelling wordt de marktwaarde van de door onteigening verworven zaken betaald. Verder is er ook een vergoeding voor andere schade die de eigenaar rechtstreeks en noodzakelijk door het verlies van zijn zaak lijdt, zoals bijvoorbeeld verlies aan inkomsten, financieringskosten, belastingschade, herinrichtingskosten, kosten voor inschakeling van deskundigen.

Brondocumenten:

Onteigening | Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl)